حجت الاسلام و المسلمین محمد بابایی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، با اشاره به تأکیدات مقام معظم رهبری در خصوص اسلامی سازی علوم انسانی، گفت: حوزه های علمیه نقش اصلی را در این زمینه دارند.

وی یکی از مشکلات در عدم تحقق کامل این ایده را عدم وجود ارتباط تنگاتنگ میان حوزه و دانشگاه دانست و گفت: بحث ما در زمینه اسلامی سازی علوم انسانی، مبنایی و اعتقادی بوده و معتقدیم سعادت دنیا و آخرت انسان، در گرو تعالیم دینی و اسلام است.

مشروح گفتگوی خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، با حجت الاسلام و المسلمین محمد بابایی مدیر مدرسه علمیه پنج تن آل عبا(ع) در ادامه از خاطر خوانندگان گرامی می گذرد:

*اسلامی سازی علوم انسانی ایده ای است که رهبر معظم انقلاب بارها آن را مطرح کرده اند؛ به نظر جنابعالی به عنوان یکی از مدیران حوزوی، راهکار تحقق این ایده چیست و حوزه علمیه چه نقشی در این زمینه دارند؟

اگر قرار باشد که شاهد تحقق این ایده باشیم، باید نقش اصلی در این زمینه را حوزه های علمیه داشته باشند؛ و اصولا یکی از راهکارهای تحقق این ایده بسیار مهم، تحول در حوزه است که این مهم باید مورد توجه باشد. البته دفتر همکاری های حوزه و دانشگاه نیز می توانند نقشی اساسی در تحقق ایده، اسلامی سازی علوم انسانی و تأمین نظر مقام معظم رهبری ایفا کنند. چرا که نقش اصلی در زمینه اسلامی سازی علوم انسانی به عهده حوزه است، اما مشکلی که در این میان وجود دارد، عدم وجود ارتباط تنگاتنگ دانشگاه با حوزه است و به همین دلیل در این میان، نقش دفتر همکاری های حوزه و دانشگاه بسیار مهم، برجسته و قابل توجه است. البته در حال حاضر و در طول سال های گذشته، دانشگاه و حوزه بی ارتباط با هم نبودند اما واقعا این ارتباط بسیار کم است و بر این اساس برای حرکت در مسیر اسلامی شدن علوم انسانی مشکل داریم.

*راهکار رفع مشکل عدم ارتباط تنگاتنگ میان حوزه های علمیه و دانشگاه ها در کشور چیست؟

اگر مسئولین حوزه های علمیه در رده های بالا، در کنار مسئولان وزارت علوم جلسات مشترکی داشته و همکاری های خود را با یکدیگری تنگاتنگ کنند، قطعا شاهد نتایج و آثار خوبی در این قضیه خواهیم بود. به نظر بنده نخبگان دانشگاه و اساتید و دانشمندان برجسته حوزه باید در جلسات مشترک و البته مستمر، به صورت کارشناسی موضوع علوم انسانی و ضرورت اسلامی شدن آن را مورد بحث و بررسی قرار دهند تا انشاءالله از علوم انسانی غربی فاصله گرفته و به سمت علوم انسانی اسلامی حرکت کرده کنیم.

*در سخنان خود به بحث ضرورت اسلامی سازی علوم انسانی و این که نخبگان حوزه و دانشگاه باید این ضرورت را مورد بحث و بررسی قرار دهند، اشاره کردید؛ جدای از طرح ایده اسلامی سازی علوم انسانی توسط رهبر معظم انقلاب، به صورت کلی ضرورت این موضوع از نظر شخص شما به عنوان یک صاحب نظر علمی، چیست؟

مبنای ما به عنوان مسلمانان، مشخص است و باید در همه زمینه ها از جمله این بحث، چارچوب دین حرکت کنیم. بحث ما در زمینه اسلامی سازی علوم انسانی، مبنایی و اعتقادی است. معتقدیم سعادت دنیا و آخرت انسان، در گرو تعالیم دینی و اسلام است.

شاید مطرح شود که کشورهای غربی و اروپایی با وجود این که دانشگاه های اسلامی ندارند، اما موفق بوده اند که در پاسخ باید گفت این موفقیت نهایی نیست؛ تفکر ما به عنوان مسلمانان، مادی و لیبرالیستی نیست و بر این اساس علوم انسانی موجود در دانشگاه های غرب، با تفکر دینی ما سازگار نیست، چرا که شاید آنان به ظاهر موفق بوده ان، اما تفکر ما این گونه است که باید توأمان موفقیت دنیا و آخرت را داشته باشیم؛ باید در حرکات علمی خود، رشد و شکوفایی استعدادهای انسان را از جنبه های مختلف ظاهری و باطنی در نظر داشته باشیم؛ قطعا اگر به این باور نرسیم، سعادت انسان زیر سؤال می رود.

*در پاسخ به سؤال اول که مطرح شد، گفتید که یکی از راه­کارهای ایده اسلامی سازی علوم انسانی، تحول در حوزه است؛ این بحث نیز در چند سال اخیر مطرح شده ؛ نظر شما در این خصوص چیست؟

ابتدا باید به این نکته توجه داشت که تحول در همه زمینه ها قابل تعمیم است. مقام معظم رهبری در اجلاسی که با حوزویان استان تهران داشتند، ضمن اشاره به ضرورت تحول در حوزه، تأکید داشتند متون درسی حوزه که مجتهد پرور است، نمی تواند و نباید دستخوش تغییر آنچنانی شود؛ آن متون درسی هم باید باشد. برای مثال حضرت امام خمینی(ره) نیز می فرمودند، فقه جواهری باید همیشه در حوزه های علمیه باشد. در کنار این متون درسی مجتهد پرور، برخی از موضوعات هم در حال حاضر در حوزه های علمیه هست که شاید با وجود کارآمدی، اما بروز نباشد؛ برای مثال مسئله عتق یا آزاد کردن بنده، که اگر چه این موضوع در فقه ما وجود دارد، اما در زمان فعلی و عصر حاضر، می شود گفت تقریبا موضوعیتی ندارد، اما برای طلاب از آن جهت که در بحث پرورش قوه اجتهاد و استنباط در طلبه مؤثر واقع می شود، مهم است.

البته باید در نظر داشت معنای تحول در حوزه های علمیه، این نیست که صرفا کتاب های فعلی حوزه عوض شود؛ به نظرم این تفکر صحیح نیست؛ به نظر شخص بنده، تحول واقعی در حوزه، این است که برخی از همین دروس فعلی حوزه، ساده تر ارائه شود؛ مثلا کتابی که مغلق و پُر از لغات دشوار است، باید با کمک اساتید و بزرگان حوزه، به کتابی قابل فهم تر تبدیل شود تا وقت طلبه برای خواندن آن گرفته نشود؛ می توان با کارهایی از این دست مدت زمان تحصیل طلاب برای گذراندان پایه 1 تا 10 حوزه را از 10 سال به 7 سال کاهش داد.

*پیشنهاد شما به مدیران حوزه برای ارتقای علمی و معنوی طلاب در حال تحصیل چیست؟

ما اگر بخواهیم طلبه ها با بار معنوی قابل توجهی بار بیایند، باید درس تفسیر قرآن را در متن دروس حوزه های علمیه قرار دهیم؛ واقعا الان درس تفسیر قرآن در بسیاری از حوزه های علمیه در حاشیه است و شاید برخی مدارس با نظر خودشان توجه ویژه ای به آن دارند. پیشنهاد مشخص بنده این است که علاوه بر آن که درس تفسیر قرآن به متن دروس حوزه های علمیه وارد شود، کتاب صحیفه سجادیه نیز که به زبور آل محمد(ص) تعبیر می شود نیز، به متون درسی حوزه های علمیه اضافه شود. فکر می کنم با آوردن درس تفسیر قرآن و کتاب صحیفه سجادیه به متون رسمی دروس حوزه های علمیه، شاهد تحول در حوزه های علمیه در زمینه اخلاقی خواهیم بود.

*شما در مدرسه علمیه پنج تن آل عبا(ع) شهر تهران، برای تحقق ایده های مد نظر خود در زمینه اسلامی سازی علوم انسانی، تحول در حوزه و همچنین تحول اخلاقی در حوزه که خودتان به آن اشاره داشتید، چه کرده اید؟

البته یک بحث مربوط به خود مدرسه و طلاب می شود و یک بحث نیز مربوط به خارج مدرسه که چه ارتباطی با دیگر مراکز علمی دارد.

در خصوص داخل مدرسه، ما مجبوریم هر چه برنامه از مرکز مدیریت ابلاغ می شود را اجرایی کنیم؛ اما در خصوص بحث خارج از مدرسه علمیه، با بسیاری از دانشگاه ها و دانشجویان ارتباط برقرار می کنیم؛ ما استاد دانشگاه و حتی رییس دانشگاه داریم که با مدرسه علمیه پنج تن آل عبا(ع) مرتبط هست؛ و به این مدرسه علمیه می آیند و حتی در کلاس های ما شرکت می کنند؛ ما هم در زمینه هایی از نظرات و وجودشان استفاده می کنیم. در همین راستا یک همفکری ایجاد شده که مباحث حوزه را در دانشگاه منتقل می کند و باعث می شود دانشگاه های ایشان هم گرایشی به سمت اسلامی شدن علوم داشته باشند. ما در مدرسه علمیه پنج تن آل عبا(ع)، راه را برای دانشجویان باز گذاشتیم تا اگر تمایل داشتند، در کلاس های حوزوی این مدرسه علمیه شرکت کنند؛ فکر می کنم چنین اقداماتی موجب پیوند بیشتر دانشجویان با حوزه می شود.

همچنین بسیاری از دانشجویان مرتبط با مدرسه علمیه پنج تن آل عبا(ع)، در پایان نامه های دانشگاهی خود، از اساتید حوزوی مدرسه علمیه ما استفاده می کنند؛ مثلا دانشجویی در رشته معماری به ما مراجعه کرده بود و می گفت می خواهم با استفاده از اساتید این مدرسه علمیه، مطالبی در خصوص معماری از دیدگاه اسلام را بنویسم که ما هم ایشان را به اساتید و همچنین برخی از منابع علمی مرتبط با این موضوع، ارجاع دادیم.

*به عنوان سؤال آخر، نظر شما راجع به فضای مجازی و ورود حوزه های علمیه به این عرصه چیست؟

در حال حاضر، فضای مجازی یک واقعیتی است که نمی توان آن را انکار کرد و از طرفی استفاده های فراوانی هم از آن می شود؛ اگرچه آسیب هایی هم دارد اما طلبه ها باید در فضای مجازی فعال باشند. از طرف طلاب خوش ذوق، به بنده هم پیشنهاد شده در فضای مجازی فعال باشم که بنده فکر می کنم اگر خودمان به این عرصه ورود کنیم و طلاب با انگیزه در این خصوص را مورد حمایت قرار دهیم و مثلا سایت خاصی با امکانات خوب ایجاد کنیم، می توانیم به ارائه مطالب آموزشی و محتواهای غنی دینی بپردازیم.

البته قدم هایی در این خصوص برداشتیم و انشاءالله در آینده با گرفتن موافقت نهایی مرکز مدیریت، با طلاب با انگیزه ای که سراغ داریم، ورودی جدی به این عرصه خواهیم داشت.

قطعا با حضور فعال حوزویان و کارشناسان دینی در فضای مجازی، بسیاری از مردم از جمله خانواده های مذهبی علاقه مند به این موضوعات، از آن استفاده خواهند کرد.

گفتگو: صادق چهرقانی